Machul Jan, urodzony w 1901 r. w Kośminie (powiat puławski), syn Romana i Marianny, żona Feliksa, zawód rolnik, zamieszkały w okresie okupacji w kolonii Cezaryn (powiat puławski).
Przyczyny, okoliczności i rodzaj represji:
Wraz z żoną Feliksą oraz córką Teodorą dostarczał żywność ukrywającym się w okolicznym lesie ośmiu osobom narodowości żydowskiej (m.in.: Jankielowi Kiwie, Balce Kiwie, mężczyźnie o imieniu Mosiek oraz nieznanej kobiecie), a następnie – po znalezieniu przez Niemców bunkra (incydent ten przeżyły tylko 3 osoby) – od 1942 r. przechowywał dwie osoby narodowości żydowskiej na terenie swojego gospodarstwa (Jankiela Kiwę, nieznaną kobietę). 3 lipca 1943 r. żandarmeria niemiecka zatrzymała Jankiela Kiwę, który udał się do sąsiedniej wsi Strzyżewice, gdzie mieszkał przed wojną, i zmusiła go torturami do ujawnienia osób, u których się schronił. Tego samego dnia żandarmeria z Dęblina dokonała rewizji gospodarstwa Machulów. Rozstrzelano Jankiela Kiwę, ukrywającą się wówczas w gospodarstwie Żydówkę (nazwisko nieznane) oraz Jana Machula. Uhonorowany tytułem Sprawiedliwego wśród Narodów Świata 7 sierpnia 2000 r.
Źródło: AIPN Lu, OKL/Kpp. 177/70, Protokoły przesłuchań świadków w sprawie zbrodni popełnionych przez S. Sikorę; ibidem, OKL/S. 2/00/Zn, Akta główne prokuratora w sprawie zbrodni popełnionych na Polakach za pomoc udzielaną Żydom. Yad Vashem, Departament Sprawiedliwych wśród Narodów Świata, sygn. 9019 [Relacja Teodory Wojewody z d. Machul, Cezaryn 05.09.1990 r.; Kwestionariusz osobowy wypełniony przez Teodorę Wojewodę z d. Machul na potrzeby procesu przyznania tytułu SwNŚ; Wypis z księgi metrykalnej Parafii Rzymsko-Katolickiej w Parafiance; Pismo Z-cy Dyrektora GKBZHwP IPN do Przewodniczącego Zarządu Yad Vashem z dnia 12.04.1990 r.; Protokół przesłuchania świadka Teodory Wojewody z d. Machul przez OKBZHwP IPN w dniu 9.08.1989 r.; Protokół przesłuchania świadka Czesława Burczaka przez OKBZHwP IPN 10.08.1989 r.; Protokół przesłuchania świadka Wandy Landas przez OKBZHwP IPN w dniu 11.08.1989 r.].
Bibliografia: Bielawski W., Zbrodnie na Polakach dokonane przez hitlerowców za pomoc udzieloną Żydom, Warszawa 1987, s. 49; Bielawski W., Pilchowski C., Zbrodnie na Polakach dokonane przez hitlerowców za pomoc udzieloną Żydom, Warszawa 1981, s. 43. Rejestr miejsc i faktów zbrodni popełnionych przez okupanta hitlerowskiego na ziemiach polskich w latach 1939–1945, województwo lubelskie, Warszawa 1985, s. 39; Siemion L., Egzekucje na Lubelszczyźnie, „Zeszyty Majdanka” 1969, t. III, s. 186; Those Who Helped. Polish Rescuers of Jews During the Holocaust, Warszawa 1997, cz. 3, s. 91; Zajączkowski W., Martyrs of Charity, Washington 1988, s. 136.
Autor: Tomasz Gonet
