Kazak Katarzyna z domu Sroka, urodzona w 1877 r., mąż Sebastian, zawód: rolniczka, zamieszkała w okresie okupacji w Brzózie Królewskiej (powiat leżajski, ówczesny powiat jarosławski).
Kazak Sebastian, urodzony w 1870 r., żona Katarzyna z domu Sroka, zawód: rolnik, zamieszkały w okresie okupacji w Brzózie Królewskiej, (powiat leżajski, ówczesny powiat jarosławski).
Kazak Agnieszka, urodzona 24 grudnia 1904 r., córka Sebastiana i Katarzyny, zawód rolniczka, zamieszkała w okresie okupacji w Brzózie Królewskiej (powiat leżajski, ówczesny powiat jarosławski).
Kazak Józefa, urodzona 3 marca 1923 r., córka Sebastiana i Katarzyny, zamieszkała w okresie okupacji w Brzózie Królewskiej (powiat leżajski, ówczesny powiat jarosławski).
Przyczyny, okoliczności i rodzaj represji:
Od jesieni 1942 r. przez miesiąc ukrywali w swoim gospodarstwie czwórkę dzieci swoich żydowskich sąsiadów Pinkasa i Gitly Wachs, które następnie zostały zabrane przez ojca. Ponadto późną jesienią 1942 r. udzielili schronienia Żydówce z Leżajska Chanie Stiller. Pod koniec grudnia 1942 r. u Kazaków znaleźli również czasowe schronienie dwaj kolejni Żydzi (Chyla Chymn oraz nieznany z imienia i nazwiska mężczyzna z Leżajska). Wspomniani mężczyźni nie przebywali u Kazaków stale, a jedynie nocowali co kilka dni. 23 marca 1943 r. żandarmeria niemiecka w asyście dwóch policjantów granatowych (Władysław Głowala i Franciszek Szczurek), prawdopodobnie na skutek donosu, dokonała rewizji gospodarstwa Kazaków. Ukrywający się Żydzi zostali rozstrzelani (Chana Stiller, Chyla Chymn oraz nieznany mężczyzna). Zamordowani zostali również Sebastian i Katarzyna Kazak. Śmierci uniknęła Agnieszka, która przebywała w tym czasie poza gospodarstwem, oraz Józefa, która zdołała zbiec. W konsekwencji ukrywania osób narodowości żydowskiej Agnieszka oraz Józefa Kazak straciły rodziców i nie mogły powrócić do rodzinnego gospodarstwa. Przez kilka dni ukrywały się w pobliskim lesie i okolicznych wioskach, po czym wyjechały do Krakowa, a stamtąd trafiły na roboty do Austrii. Do domu wróciły jesienią 1945 r. Katarzyna i Sebastian Kazakowie zostali uhonorowani tytułem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata 12 lutego 2008 r. Prezydent RP Lech Kaczyński 9 lutego 2010 r. odznaczył Katarzynę i Sebastiana Kazaków Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.
Źródło: AFL, B162, sygn. 359, k. 338; AIPN Rz, OKŚZpNP Rzeszów, I Ds. 2/70, k. 33–39, 51; Yad Vashem, Departament Sprawiedliwych wśród Narodów Świata, sygn. 11264 [Pismo Z-cy Komendanta Powiatowego MO w Leżajsku do OKBZH w Rzeszowie, 11.02.1970 r., Oświadczenie Józefy Kazak, Podanie Józefy Siudak z d. Kazak do Departamentu Sprawiedliwych wśród Narodów Świata z dnia 12.06.2007 r.].
Bibliografia: Datner S., Niektóre dane o zbrodniach hitlerowskich na Polakach ratujących Żydów, Biuletyn GKBZH w Polsce, tom XVI, 1967, str. 159; Kalisz M., Katarzyna i Sebastian Kazakowie – cisi bohaterowie z Brzózy Królewskiej [w:] „Kto w takich czasach Żydów przechowuje?…” Polacy niosący pomoc ludności żydowskiej w okresie okupacji niemieckiej, red. A. Namysło, Warszawa 2009, s. 165–176; Rączy E., Witowicz I., Polacy ratujący Żydów na Rzeszowszczyźnie w latach 1939–1945, Rzeszów 2011, s. 211–213; Zajączkowski W., Martyrs of Charity, Waszyngton 1988, s.133.
Autor: Tomasz Gonet
