Wydmański Józef, mąż Marianny z d. Małpa, a następnie Cieślińskiej, ojciec Jana Stanisława, rolnik, w trakcie okupacji zamieszkały we wsi Rzeżuśnia, Kreishaupt. Miechow, dystrykt krakowski, GG.
Przyczyny, okoliczności i rodzaj represji:
Józef Wydmański udzielał w trakcie okupacji schronienia Żydowi. Dom Józefa był usytuowany na pograniczu wsi Krępa i gromady Rzeżuśnia, stąd też w relacjach obie te nazwy pojawiają się wymiennie jako miejsce zamieszkania Wydmańskiego. Był to niewielki drewniany budynek kryty słomą, z przylegającą do niego stodołą. Na strychu stodoły Wydmański ukrywał mężczyznę narodowości żydowskiej, nieznanego świadkom wydarzeń z nazwiska. W toku śledztwa ustalono, że najprawdopodobniej nazywał się on Józef Goldwasser i był uciekinierem z Warszawy, w wieku ok. 35 lat, z zawodu księgowym. Nie wiadomo, jak długo przebywał w schronieniu Wydmańskiego. 23 kwietnia 1944 r. miejscowość Krępa została otoczona przez żołnierzy i policjantów z nieustalonych formacji, podlegających niemieckim władzom okupacyjnym. Obława rozpoczęła się od wczesnych godzin porannych, zaś funkcjonariusze przystąpili do zatrzymywania ludzi według sporządzonej wcześniej listy. Nie ma potwierdzenia w zeznaniach świadków, by został złożony donos na Józefa Wydmańskiego, jednak nie jest to wykluczone. Tym bardziej że w trakcie obławy otoczono jego dom oraz dokonano w nim rewizji. Funkcjonariusze żandarmerii odnaleźli ukrywającego się w zabudowaniach gospodarczych mężczyznę żydowskiego pochodzenia. Jeden z żandarmów zwrócił się do Wydmańskiego w języku polskim i zasugerował mu, by zbiegł do lasu. Na to było jednak już za późno, po nieudanej próbie ucieczki, 23 kwietnia 1944 r. za udzielanie pomocy i schronienia Józefowi Goldwasserowi Wydmański został zastrzelony. Według relacji świadków wydarzeń, po egzekucji Wydmańskiego jego dom i pomieszczenia gospodarcze zostały spalone. Zdaniem niektórych zeznających do palących się budynków wrzucono zwłoki Żyda ukrywanego przez Wydmańskiego. Z kolei w świetle pojedynczych zeznań Żyd został żywcem wrzucony w płomienie. Józefa Wydmańskiego pochowano na cmentarzu w Rzeżuśni, gdzie w przeszłości grzebano osoby zmarłe na cholerę59.
Źródła: AIPN, IPN BU 392/1349, Akta dotyczące zamordowania Józefa Wydmańskiego za ukrywanie Żydów we wsi Krępa, pow. Miechów; ibidem, IPN BU, 2448/457, Ankieta GKBZHwP, pow. miechowski, pomoc udzielana przez Polaków eksterminowanym i prześladowanym obywatelom polskim pochodzenia żydowskiego, k. 6; AIPN Kr, OKŚZpNP Kr, S 104/10/Zn, Akta w sprawie zabójstwa przez rozstrzelanie obywatela polskiego Józefa Wydmańskiego oraz nieustalonej osoby narodowości żydowskiej dokonanego 23 kwietnia 1944 r. w miejscowości Krępa.
Bibliografia: Dalej jest noc. Losy Żydów w wybranych powiatach okupowanej Polski, t. 2, red. B. Engelking, J. Grabowski, Warszawa 2018, s. 158, 174; Rejestr miejsc i faktów zbrodni popełnionych przez okupanta hitlerowskiego na ziemiach polskich w latach 1939–1945. Województwo krakowskie miejskie, GKBZHwP, Warszawa 1984, s. 55; Ten jest z ojczyzny mojej. Polacy z pomocą Żydom 1939–1945, oprac. W. Bartoszewski, Z. Lewinówna, wyd. 3, Warszawa 2007, s. 613; Those Who Helped. Polish Rescuers of Jews During the Holocaust, red. R. Walczak, H. Muszyński, J.P. Śliwczyński, I. Borowicz, T. Prekerowa, cz. 3, Warszawa 1997, s. 131.
Autor: Martyna Grądzka-Rejak
59 Brat Józefa Franciszek Wydmański zamieszkały w Rzeżuśni został po wojnie oskarżony o wydanie w ręce sołtysa wsi i straży nocnej szukającego u niego schronienia Mojżesza Bergera. Sołtys przekazał go do gminy w Gołczy, a następnie mężczyzna został zastrzelony.
