Ulma Józef, urodzony 2 marca 1900 r., syn Marcina i Franciszki z d. Kluz, narodowość polska, wyznanie rzymskokatolickie, sadownik, fotograf, zamieszkały w Markowej, Kreishaupt. Jaroslau, dystrykt krakowski, GG.
Ulma z d. Niemczak Wiktoria, urodzona 10 grudnia 1912 r., córka Jana i Franciszki z d. Homa, żona Józefa, narodowość polska, wyznanie rzymskokatolickie, zamieszkała w Markowej, Kreishaupt. Jaroslau, dystrykt krakowski, GG.
Ulma Stanisława, urodzona 18 lipca 1936 r., córka Józefa i Wiktorii, zamieszkała w Markowej, Kreishaupt. Jaroslau, dystrykt krakowski, GG.
Ulma Barbara, urodzona 6 października 1937 r., córka Józefa i Wiktorii, zamieszkała w Markowej, Kreishaupt. Jaroslau, dystrykt krakowski, GG.
Ulma Władysław, urodzony 5 grudnia 1938 r. syn Józefa i Wiktorii, zamieszkały w Markowej, Kreishaupt. Jaroslau, dystrykt krakowski, GG.
Ulma Franciszek, urodzony 3 kwietnia 1940 r., syn Józefa i Wiktorii, zamieszkały w Markowej, Kreishaupt. Jaroslau, dystrykt krakowski, GG.
Ulma Antoni, urodzony 6 czerwca 1941 r., syn Józefa i Wiktorii, zamieszkały w Markowej, Kreishaupt. Jaroslau, dystrykt krakowski, GG.
Ulma Maria, urodzona 16 września 1942 r., córka Józefa i Wiktorii, zamieszkała w Markowej, Kreishaupt. Jaroslau, dystrykt krakowski, GG.
Przyczyny, okoliczności i rodzaj represji:
Prawdopodobnie z końcem 1942 r. do domu Ulmów w Markowej przybyło pięciu mężczyzn z Łańcuta: Saul Goldman wraz z czterema synami, których imion nie udało się ustalić, oraz sąsiadki rodziny Ulmów – dwie siostry Leja (Lea – różne zapisy w źródłach) Didner (z córką o nieznanym imieniu oraz wieku) i Gołda (używająca także imienia Genia) Grünfeld z Markowej. Były one córkami Chaima Goldmana, najprawdopodobniej brata wspomnianego Saula Goldmana. Rodzina Ulmów ukryła ich na strychu domu. Żydzi uczestniczyli w życiu codziennym polskiej rodziny, m.in. pracując przy garbowaniu skór. Tą nielegalną działalnością zajmował się Józef Ulma. Tylko w chwilach zagrożenia lub nocą chowali się w kryjówce. Nad ranem 24 marca 1944 r., w konsekwencji donosu o ukrywających się Żydach, do domu Ulmów przyjechało pięciu niemieckich żandarmów z posterunku w Łańcucie: Eilert Dieken (szef żandarmerii niemieckiej w Łańcucie), Józef Kokot, Michael Dziewulski, Erich Wilde i Gustaw Unbehedenda oraz czterech tzw. granatowych policjantów, w tym Włodzimierz Leś i Eustachy Kolman. Policjanci z policji granatowej otoczyli dom Ulmów, a żandarmi niemieccy po kolei wyprowadzili z niego ofiary, które następnie rozstrzelali przed domem. Jako pierwszych zamordowano Żydów, następnie Józefa i będącą w zaawansowanej ciąży Wiktorię, a na końcu ich dzieci. Zwłoki ofiar zostały zakopane na terenie gospodarstwa w dwóch dołach. W jednym pogrzebano Żydów, a w drugim Polaków. Kilka dni po morderstwie mieszkańcy wsi potajemnie przełożyli zwłoki Ulmów do czterech prowizorycznych trumien i ponownie zakopali. 17 stycznia 1945 r. ciała rodziny Ulmów zostały przeniesione na cmentarz parafialny w Markowej. Jesienią 1947 r. ekshumowano zwłoki zamordowanych Żydów i przeniesiono na Cmentarz Ofiar Hitleryzmu w Jagielle-Niechciałkach. Jak wynika z akt Ludowej Straży Bezpieczeństwa, za poinformowanie Niemców o ukrywaniu Żydów przez rodzinę Ulmów miał być odpowiedzialny wspomniany wyżej policjant granatowy z posterunku w Łańcucie Włodzimierz Leś. Został on zastrzelony 10 września 1944 r. na mocy wyroku Polskiego Państwa Podziemnego. Wyrok i jego uzasadnienie jednak się nie zachowały. W 1995 r. Józef i Wiktoria Ulmowie zostali pośmiertnie uhonorowani tytułem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. We wrześniu 2003 r. rozpoczął się proces beatyfikacyjny rodziny Ulmów. Jego etap diecezjalny został zakończony w kwietniu 2008 r. Z kolei w 2010 r. Józef i Wiktoria Ulmowie zostali odznaczeni przez Prezydenta RP Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. W 2016 r. otwarto w Markowej nazwane imieniem całej rodziny Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej.
Źródła: AIPN Rz, IPN Rz 107/1608, t.1–4, Sąd Wojewódzki w Rzeszowie, Akta w sprawie Józefa Kokota.
Bibliografia: Szpytma M., Sprawiedliwi i ich świat. Markowa w fotografii Józefa Ulmy, wyd. 2, Kraków 2015; Szpytma M., THE RISK OF SURVIVAL. The Rescue of the Jews by the Poles and the Tragic Consequences for the Ulma Family from Markowa, Warszawa 2009; Szpytma M., Szarek J., Rodzina Ulmów. Przejmująca historia polskiej rodziny, która poświęciła swoje życie ratując Żydów – oddali życie za ratowanie Żydów, wyd. 4, Kraków 2016; Szulikowska M.E., Markowskie bociany. Opowieść o bohaterskiej Rodzinie Wiktorii i Józefa Ulmów, Przemyśl 2017.
Autor: Elżbieta Rączy, Mateusz Szpytma
