Trzcińska Stanisława, narodowość polska, wyznanie rzymskokatolickie, rolniczka, zamieszkała w czasie okupacji w Skwarach, Landkreis Plöhnen (powiat płoński), rejencja ciechanowska, Prowincja Prusy Wschodnie.
Trzciński Jan, urodzony 16 marca 1924 r. w Skwarach, narodowość polska, wyznanie rzymskokatolickie, rolnik, matka Stanisława, brat Stefan, zamieszkały w czasie okupacji w Skwarach, Landkreis Plöhnen (powiat płoński), rejencja ciechanowska, Prowincja Prusy Wschodnie.
Trzciński Stefan, urodzony 1921 r., narodowość polska, wyznanie rzymskokatolickie, rolnik, matka Stanisława, brat Jan, zamieszkały w czasie okupacji w Skwarach, Landkreis Plöhnen (powiat płoński), rejencja ciechanowska, Prowincja Prusy Wschodnie.
Przyczyny, okoliczności i rodzaj represji:
Po likwidacji getta w Płońsku (dystrykt warszawski) z prośbą o pomoc zwrócili się do Trzcińskich ich dawni znajomi – rodzina Klinów (ojciec Lejzor, synowie Szmul, Moszek i Abram), która przed wojną prowadziła jatkę mięsną w Płońsku. Żydzi zostali przyjęci przez Stanisławę Trzcińską, która ukryła ich w stodole i zapewniła jedzenie. Po kilku dniach opuścili kryjówkę i znaleźli schronienie u innych mieszkańców wioski, wracali jednak regularnie do gospodarstwa Trzcińskich. Większość dnia spędzali w lesie, gdzie się ukrywali. Trzcińscy pomagali nie tylko rodzinie Klinów, lecz także krawcowi Bombolewiczowi, który ukrywał się razem z żoną. 23 sierpnia 1943 r. gospodarstwo Trzcińskich zostało otoczone przez żandarmów z Naruszewa, którzy byli w posiadaniu listy osób mających przechowywać Żydów. Jan Trzciński w jednym ze swoich zeznań sugerował, że wydali ich Klinowie, którzy zostali aresztowani we wsi Radzymin koło Płońska. Ukrywali się tam przez jakiś czas u rodziny Piotrowskich. Niemcy nie znaleźli ukrywających się, ale zauważyli pozostawione przez nich rzeczy. Jan, Stanisława oraz Stefan Trzcińscy w trakcie przeszukania zostali dotkliwie pobici. Janowi udało się uciec z obławy i aż do końca okupacji musiał się ukrywać. Jego brat i matka zostali aresztowani i wywiezieni na posterunek żandarmerii w Naruszewie, a stamtąd do więzienia karno-śledczego w Pomiechówku. W końcu października 1943 r. sołtysi z gminy Naruszewo zostali poinformowani przez władze niemieckie, aby 21 listopada 1943 r. ludność okolicznych wiosek stawiła się na skraju lasu w Złotopolicach (pomiędzy wsiami Złotopolice a Wygoda gm. Załuski), gdzie miała się odbyć pokazowa egzekucja osób pomagających Żydom. Wśród straconych pięciu Polaków znajdował się Stefan Trzciński. Matka Jana – Stanisława – z więzienia w Pomiechówku została przewieziona do Modlina, gdzie ślad po niej zaginął. Po zakończeniu wojny nie wróciła do Skwar. 4 lipca 1991 Jan, Stanisława i Stefan Trzcińscy zostali uhonorowani tytułem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata.
Źródła: AYV, M.31.2/4957, Collection of the Righteous Among the Nations Department; AIPN Bi, IPN Bi 1/1028, Pomoc Żydom, k. 316–353.
Bibliografia: Księga Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. Ratujący Żydów podczas Holocaustu. Polska, t. 2 [N‑Ż], red. I. Gutman, red. wyd. pol. D. Libionka, R. Kuwałek, A. Kopciowski, Kraków 2009, s. 766–767; Pietrzak E., Historia i tradycja Żydów płońskich: wymiar edukacyjny, Warszawa 2003, Biblioteka Główna UKSW, 144332, s. 75–78; The Righteous Among The Nations Database, db.yadvashem.org/ righteous/righteousName.html?language=en&itemId=4044186, dostęp 6 I 2016 r.; Those Who Helped. Polish Rescuers of Jews During the Holocaust, red. R. Walczak, H. Muszyński, J.P. Śliwczyński, I. Borowicz, T. Prekerowa, cz. 3, Warszawa 1997, s. 138.
Autor: Paweł Zawisza
