Sztark Adam52, urodzony 30 lipca 1907 r. w Zbiersku, syn Władysława i Teresy z d. Gałęckiej, narodowość polska, wyznanie rzymskokatolickie, od 6 września 1924 r. jezuita zakonu w Starej Wsi, administrator sanktuarium maryjnego w Żyrowicach, a także proboszcz tamtejszej parafii, zamieszkały w okresie okupacji w Żyrowiczach koło Słonima dystrykt Slonim, Generalny Okręg Białorusi, Komisariat Rzeszy Wschód.
Przyczyny, okoliczności i rodzaj represji:
Ksiądz Adam Sztark od 1939 r. był administratorem parafii w Żyrowicach, pełnił również funkcję kapelana sióstr niepokalanek w Słonimiu. Z ambony nawoływał o pomoc Żydom, zbierał na ich rzecz wśród parafian pieniądze i kosztowności, wystawiał im także fałszywe świadectwa chrztu. Kiedy w lipcu 1941 r. Niemcy utworzyli w Słonimiu getto, przemycał żywność dla uwięzionych. 29 czerwca 1942 r. Niemcy rozpoczęli akcję likwidowania dzielnicy żydowskiej, ks. Adam Sztark przeszukiwał wówczas ulice i odprowadzał na plebanię osierocone dzieci, by oddać je pod opiekę sióstr niepokalanek z pobliskiego klasztoru. Na trop jego działalności wpadli Niemcy, ale podczas obławy udało mu się uciec. W połowie grudnia 1942 r. ks. Sztark znalazł się na liście ludzi przeznaczonych do rozstrzelania, ułożonej przez kolaborujący z hitlerowcami Komitet Białoruski. Jeden z Białorusinów ostrzegał ks. Sztarka i radził ucieczkę, jednak mimo ostrzeżeń ksiądz postanowił pozostać w mieście. 18 grudnia 1942 r. został uwięziony wraz z dwiema niepokalankami – siostrą Ewą Noiszewską i siostrą Martą Wołowską. Wszyscy zostali rozstrzelani 19 grudnia 1942 r. na Górze Pietralewickiej, oddalonej 2 km od Słonimia, jednak ks. Sztark zmarł w wyniku odniesionych obrażeń dopiero następnego dnia. 8 marca 2001 r. ks. Adam Sztark został uhonorowany tytułem Sprawiedliwego wśród Narodów Świata.
Bibliografia: Biografie sławnych kaliszan, http://www.info.kalisz.pl/biograf/2sztark. htm, dostęp 22 VI 2017 r.; Galiński A., Martyrologia duchowieństwa katolickiego w latach 1939–1945 w świetle dokumentów IPN – Komisji Ścigania Zbrodni przeciw Narodowi Polskiemu, „Przegląd Zachodni” październik–grudzień 2003, R. 59, nr 4, s. 142; Opawska E., Historia księdza Adama Sztarka, https://sprawiedliwi.org. pl/pl/historie-pomocy/historia-pomocy-sztark-adam, dostęp 22 XII 2018 r.; Kałuski M., Wypełniali przykazanie miłosierdzia. Polski Kościół i polscy katolicy wobec holocaustu, Warszawa 2000, s. 166; Krahel T., Ksiądz Adam Sztark (19 XII 1942), „Czas Miłosierdzia” 2000, nr 12, s. 11; Krahel T., Księża archidiecezji wileńskiej jako „Sprawiedliwi wśród Narodów Świata” [w:] idem, Archidiecezja wileńska w latach II wojny światowej. Studia i szkice, Białystok 2014, s. 121–126; Ojciec Adam Sztark (1907–1942), http://www.spotkania-na-wschodzie.pl/teksty/25/all/ludzie/38/1/ojciec- -adam-sztark-(1907–1942), dostęp 22 VI 2017 r.; Sokołowski L., Ksiądz Adam Sztark odznaczony medalem Sprawiedliwego wśród Narodów Świata, „Słowo Żydowskie” 2001, nr 20, s. 5, 15; Świat NIEpożegnany. Żydzi na dawnych ziemiach wschodnich Rzeczypospolitej w XVIII–XX wieku, red. K. Jasiewicz, Warszawa 2004, s. 737; The Righteous Among The Nations Database, http://db.yadvashem.org/righteous/family.ht ml?language=en&itemId=4035167, dostęp 5 XII 2014 r.; Zajączkowski W., Martyrs of Charity, Washington D.C. 1988, s. 283–284.
Autor: Paweł Zawisza
52 W źródłach i literaturze pojawia się także zapis nazwiska: Stark.
