Szymańska z d. Jacuńska Janina, mąż Franciszek, córki Barbara, Halina i Hanna, narodowość polska, krawcowa, w trakcie okupacji mieszkała w miejscowości Mokrzyszów, Kreishaupt. Debica, dystrykt krakowski, GG.
Przyczyny, okoliczności i rodzaj represji:
W trakcie okupacji Janina Szymańska udzielała pomocy Żydom. Najpierw w jej mieszkaniu znalazła schronienie dziesięcioletnia Małka, córka Sary Glass. Matce i córce udało się zbiec z getta sandomierskiego w tracie jego likwidacji jesienią 1942 r. Sara Glass znała Janinę Szymańską z okresu przedwojennego. Zarówno Janina, jak i jej córka Barbara opiekowały się Małką, przedstawiając ją jako swoją krewną. Kiedy jednak we wsi zaczęto plotkować o tym, że u Szymańskich przebywa Żydówka, Barbara zabrała ją do klasztoru we Lwowie. Dziewczynka przetrwała tam do końca okupacji, tj. do lipca 1944 r. Inną osobą, której Janina Szymańska pomogła, był przypadkowo spotkany chłopiec, Wolf Jakubczyk, uciekinier z getta lwowskiego. Szymańska zorganizowała dla niego fałszywe dokumenty i miejsce w internacie szkoły rolniczej, w której pracowała. On także przetrwał do końca okupacji. Ponadto przez kilka dni u Szymańskich w domu przebywała Żydówka Zofia Preiss. Ze względów bezpieczeństwa trafiła ona do krewnych Szymańskiej we Lwowie. Wiosną 1943 r., najprawdopodobniej na skutek donosu, Janina Szymańska została aresztowana przez Gestapo. Zarzucono jej działalność w organizacji podziemnej oraz aktywną pomoc dla Żydów. Po przeszukaniu domu Niemcy nie odnaleźli ukrywających się tam Żydów, ale zebrali dowody m.in. na fałszowanie dokumentów. Po brutalnym przesłuchaniu Szymańską wywieziono do KL Ravensbrück. Po wojnie Szymańska wyemigrowała do Kanady. 28 czerwca 1979 r. Janina Szymańska oraz jej córka Barbara Makuch z d. Szymańska zostały uhonorowane tytułem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata.
Źródła: AYV, M.31.2/1654, Collection of the Righteous Among the Nations Department; AŻIH, Dział Dokumentacji Odznaczeń Yad Vashem, 349/24/2337, Sprawa Janiny Szymańskiej i Barbary Makuch.
Bibliografia: Księga Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. Ratujący Żydów podczas Holocaustu. Polska, t. 1 [A–M], red. I. Gutman, red. wyd. pol. D. Libionka, R. Kuwałek, A. Kopciowski, Kraków 2009, s. 731–732; Krzak A., Benesz Z., Rodzina Szymańskich, https://sprawiedliwi.org.pl/pl/historie-pomocy/historia-pomocy-rodzina-szymanskich-0, dostęp 11 IV 2019 r.
Autor: Martyna Grądzka-Rejak
