Filipek Katarzyna, urodzona 12 marca 1897 r. w Więcierzy (powiat myślenicki), córka Tomasza Osielaka i Marianny z d. Jugowiec, rolniczka, wdowa, matka siedmiorga dzieci: Marii, Hanny, Stanisławy, Józefy, Jana, Józefa i Mariana, w trakcie okupacji mieszkała w Tokarni, Kreishaupt. Nowy Targ, dystrykt krakowski, GG.
Barglik Maria, urodzona 1893 r., mąż Stefan, zamieszkała we wsi Tokarnia, Kreishaupt. Neumarkt (Nowy Targ), dystrykt krakowski, GG.
Barglik Stefan, urodzony 1892 r., żona Maria, w trakcie okupacji zamieszkały we wsi Tokarnia, sołtys wsi Tokarnia, Kreishaupt. Neumarkt (Nowy Targ), dystrykt krakowski, GG.
Przyczyny, okoliczności i rodzaj represji:
Po śmierci męża, Mateusza Filipka, Katarzyna Filipek zajmowała się głównie uprawą niewielkiego kawałka ziemi na potrzeby swoje i dzieci. Dlatego też sytuacja materialna rodziny była bardzo trudna. Kiedy jednak w jej domu zjawili się Szternlichtowie, po namowach udzieliła im schronienia. Szternlichtowie (lub Sternlichtowie) byli właścicielami sklepu spożywczego z pobliskiej miejscowości Krzczonów (powiat myślenicki). W sierpniu 1942 r. Niemcy wywieźli z Krzczonowa ostatnią grupę Żydów. Szternlichtowie zdołali jednak zbiec przed tym wydarzeniem i przez pewien czas ukrywali się w okolicznych lasach. Zbliżała się jesień, więc na zimę postanowili poszukać stałej kryjówki. Początkowo znaleźli schronienie u Marii i Stefana Barglików w Tokarni. Stefan był tam sołtysem. W końcu lata 1943 r. we wsi zaczęto plotkować, że Barglik pomaga Żydom. Z obawy przed represjami postanowił on znaleźć dla nich inne miejsce. Wybrał stojący na uboczu dom Katarzyny Filipek i obiecał jej pomagać w opiece nad ukrywającymi się. Filipkowa przyjęła sześć osób: Szmula Szternlichta, jego córkę Salomeę Geshir (ok. 35 lat) wraz z dziesięcioletnim synem oraz drugą córkę Szmula – Rozalię Hilfstein (ok. 33 lata) wraz z mężem Judą z siedmioletnim synem Adolfem. Gizella Hudes, trzecia córka Szmula Szternlichta, przebywała podczas wojny w KL Gross-Rosen i przeżyła wojnę. Ze względów bezpieczeństwa Szternlichtowie nie mogli przebywać w pomieszczeniach użytkowanych przez Filipkową i jej dzieci, dlatego też Katarzyna umieściła ich najpierw w stodole, a następnie przygotowała dla nich kryjówkę na strychu. Opiekowała się nimi i dostarczała im pożywienie. Brak informacji, by za swoją działalność pobierała środki finansowe, choć w jednym z zeznań Jan Filipek wspominał, że rodzina zaproponowała jej rekompensatę materialną za pomoc. Biorąc jednak pod uwagę sytuację materialną kobiety, nie jest wykluczone, że ukrywający się Żydzi płacili za żywność i utrzymanie. W styczniu 1944 r. wpłynął donos na Gestapo, że we wsi Tokarnia ukrywają się Żydzi. Sołtys Barglik nakazał, by wszyscy, którzy pomagają Żydom, dobrowolnie się do niego zgłosili, w przeciwnym razie dojdzie do przeszukiwań. Katarzyna Filipek nie zareagowała na ten apel, miała bowiem nadzieję, że Niemcy nie trafią do jej domu. Ponadto sołtys zapewnił ją i ukrywających się, że jeśli dojdzie do poszukiwań, to zaczną je od innej strony wsi. Wbrew ustaleniom poszukiwania rozpoczęto od domu Filipków i po przeszukaniu posesji sołtys wraz z dwunastoma ludźmi, tzw. zakładnikami, zdekonspirowali przebywających tam Żydów. Sześć ukrywających się osób pojmano i przewieziono na posterunek żandarmerii do Łętowni, a następnie do Jordanowa. Tam najstarsi z rodziny, Samuel i Salomea, zostali rozstrzelani, ten sam los najprawdopodobniej spotkał pozostałych ukrywających się. Katarzyna Filipek została wraz z sołtysem wsi przesłuchana. Około dwa tygodnie później, 4 lutego 1944 r., małżeństwo Barglików aresztowano i zabrano do Jordanowa, a potem do Nowego Targu. Po przesłuchaniach połączonych z biciem i torturami Katarzyna Filipek została skazana za ukrywanie Żydów na śmierć. Wyrok wykonano w marcu 1944 r. Z aktu zgonu wystawionego przez parafię rzymskokatolicką pw. Matki Bożej Śnieżnej w Tokarni wynika, że zamordowano ją 6 marca 1944 r.; miejsce jej pochówku odnaleziono po 41 latach. 4 grudnia 1944 r., w trakcie karnej pacyfikacji wsi Zawadki gospodarstwo Filipkowej zostało podpalone. Maria i Stefan Barglikowie również zostali zamordowani za pomoc udzielaną rodzinie Szternlichtów. Siedmiorga dzieci Katarzyny Filipek nie spotkała represja i wszystkie przeżyły wojnę. Pośmiertnie, na skutek wniosku skierowanego przez córkę, 13 października 1988 r. Katarzyna Filipek została uhonorowana tytułem Sprawiedliwej wśród Narodów Świata.
Źródła: ANKr, Urząd Wojewódzki Krakowski, 691, Ankieta dotycząca przebiegu działań wojennych oraz okupacji niemieckiej w powiecie myślenickim, gmina wiejska Łętownia, gromada Tokarnia-Więcierza; AIPN Kr, Ds. 6/70/12, Zeznanie Jana Filipka; ibidem, Zeznanie Stanisława Barglika; ibidem, Zeznanie Bronisławy Gawlik; AŻIH, Dział Dokumentacji Odznaczeń Yad Vashem, 349/24/180, Sprawa Katarzyny Filipek; AYV, M.31.2/3879, Collection of the Righteous Among the Nations Department.
Bibliografia: Dalej jest noc. Losy Żydów w wybranych powiatach okupowanej Polski, t. 2, red. B. Engelking, J. Grabowski, Warszawa 2018, s. 351–353; Księga Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. Ratujący Żydów podczas Holocaustu. Polska, t. 1 [A–M], red. I. Gutman, red. wyd. pol. D. Libionka, R. Kuwałek, A. Kopciowski, Kraków 2009, s. 165; Those Who Helped. Polish Rescuers of Jews During the Holocaust, red. R. Walczak, H. Muszyński, J.P. Śliwczyński, I. Borowicz, T. Prekerowa, cz. 3, Warszawa 1997, s. 65; http://www.gazeta.myslenice.pl/serwis/archiwum/2014/33/Kto-ratuje-jedno-zycie-ten-ratuje-caly-swiat.html, dostęp 21 XII 2018 r.; Grądzka M., Filipek Katarzyna, https://sprawiedliwi.org.pl/ pl/historie-pomocy/historia-pomocy-filipek-katarzyna, dostęp 13 IV 2019 r.
Autor: Martyna Grądzka-Rejak
