Dąbrowska Józefa, urodzona 25 stycznia 1916 r. w Siedlcach, córka Bolesława i Antoniny, narodowość polska, w okresie okupacji zamieszkała w Siedlcach, Kreishaupt. Siedlce, dystrykt warszawski, GG.
Przyczyny, okoliczności i rodzaj represji:
W okresie okupacji Józefa Dąbrowska zamieszkiwała ze swym mężem Wacławem i dwojgiem dzieci w Siedlcach przy ul. Cmentarnej. Rodzina żyła w bardzo trudnych warunkach materialnych – zajmowała jedną izbę na poddaszu. Wacław, zatrudniony na siedleckim lotnisku przy transporcie węgla, poznał tam pracujących przymusowo mężczyzn narodowości żydowskiej. Pod koniec 1942 r. (prawdopodobnie w październiku) z tego komanda zbiegł Bernard Czosnek, który udał się do domu Dąbrowskich i poprosił ich o pomoc. Przyjęli zbiega pod swój dach. Po kilku dniach Bernard przyprowadził do Dąbrowskich swojego szwagra Aszera Brenera i jego dwóch braci – Natana i Mojżesza. W ciągu dnia czterej mężczyźni ukrywali się w szafie, a w nocy spali na podłodze izby. Kilka tygodni później Wacław Dąbrowski został aresztowany przez Niemców i osadzony w więzieniu przy ul. Daniłowiczowskiej w Warszawie (fakt ten nie miał jednak związku z ukrywaniem przez niego i jego żonę Żydów). Uciekinierami opiekowała się nadal Józefa Dąbrowska, ukrywając ich w swym mieszkaniu. 13 lutego 1943 r. do mieszkania Józefy Dąbrowskiej przyszedł mieszkaniec Siedlec, Marian Szerszeń, który oświadczył, że poszukuje jej męża zbiegłego z więzienia (w rzeczywistości Wacław Dąbrowski był nadal więziony w Warszawie). Po krótkim czasie do Szerszenia dołączyła grupa Niemców „w czarnych mundurach” (według późniejszego zeznania Dąbrowskiej byli to funkcjonariusze straży kolejowej – Bahnschutz) i rozpoczęła się rewizja. Bernard Czosnek i Natan Brener zdołali zbiec. Obłożnie chory, leżący w łóżku Aszer Brener został zabity na miejscu, a na podwórzu domu zastrzelono próbującego uciekać Mojżesza Brenera. Józefa Dąbrowska została aresztowana, a jej dzieci skierowano do jednej z siedleckich ochronek. Początkowo kobietę przetrzymywano w areszcie Gestapo, a następnie w więzieniu w Siedlcach, skąd skierowano ją 12 marca 1943 r. do więzienia Pawiak w Warszawie. 8 sierpnia 1943 r. deportowano ją do KL Lublin, a po pewnym czasie do KL Ravensbrück. Tam przeżyła do końca wojny, aby później powrócić do Siedlec i odnaleźć dzieci. Ocaleli również ratowani przez nią Żydzi: Bernard Czosnek (do końca okupacji ukrywał się u Konstantyna Chwedoruka w Ujrzanowie, gm. Siedlce; po wojnie wyjechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie zmienił nazwisko na Chosnek) i Natan Brener (po wojnie zamieszkał w Izraelu). W 1995 r. Józefa i Wacław Dąbrowscy zostali uhonorowani tytułem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata.
Źródła: AYV, M.31.2/5375, Collection of the Righteous Among the Nations Department; AIPN Lu, OKL/S. 2/00/Zn, t. 2, Protokół przesłuchania świadka Józefy Dąbrowskiej, 25 VII 1986 r., s. 213–214.
Bibliografia: Księga Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. Ratujący Żydów podczas Holocaustu. Polska, t. 1 [A–M], red. I. Gutman, red. wyd. pol. D. Libionka, R. Kuwałek, A. Kopciowski, Kraków 2009, s. 119; Aleksiun N., Rodzina Dąbrowskich, https://sprawiedliwi.org.pl/pl/historie-pomocy/historia-pomocy-rodzina-dabrowskich, dostęp 13 IV 2019 r. Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką, http://www.straty.pl/ index.php/szukaj-w-bazie, dostęp 23 VII 2018 r.
Autor: Sebastian Piątkowski
