Archutowski Roman, urodzony 5 sierpnia 1882 r. w Karolinie k. Pułtuska, syn Józefa i Emilii, narodowość polska, ksiądz; w latach 1925–1940 na stanowisku dyrektora gimnazjum św. Stanisława Kostki w Warszawie, w okresie okupacji niemieckiej zamieszkały w Warszawie (Warschau), dystrykt warszawski, GG.
Przyczyny, okoliczności i rodzaj represji:
Od 1940 r., pełniąc funkcję regensa Wyższego Metropolitalnego Seminarium Duchownego w Warszawie, pomagał osobom narodowości żydowskiej. Udzielał im schronienia na terenie podległej mu jednostki. Gestapo pierwszy raz aresztowało go we wrześniu 1942 r. Po miesięcznym pobycie w więzieniu został zwolniony z aresztu. Kolejne zatrzymanie miało miejsce z 10 na 11 listopada 1942 r. Został wówczas umieszczony w więzieniu na Pawiaku, a 25 marca 1943 r. przetransportowany do KL Lublin. W obozie zachorował na tyfus plamisty i zmarł 18 kwietnia 1943 r.
Bibliografia: Iranek-Osmecki K., Kto ratuje jedno życie. Polacy i Żydzi 1939–1945, London 1968, s. 275; Kącki F., Udział księży i zakonnic w holocauście Żydów, Warszawa 2002, s. 49; Komar M., Władysław Bartoszewski. Środowisko naturalne. Korzenie, Warszawa 2010, s. 15; Narewska D., Ks. Roman Archutowski – męczennik, Warszawa 1999; Ten jest z ojczyzny mojej. Polacy z pomocą Żydom 1939–1945, oprac. W. Bartoszewski, Z. Lewinówna, wyd. 4, Warszawa 2013, s. 71; Zajączkowski W., Martyrs of Charity, Washington D.C. 1988, s. 245.
Autor: Paweł Niewiński
