Trzciński Paweł, urodzony ok. 1899 r., żona Wiesława, zamieszkały w okresie okupacji w Biłgoraju.
Trzcińska Wiesława, urodzona ok. 1905 r., mąż Paweł, zamieszkała w okresie okupacji w Biłgoraju.
Przyczyny, okoliczności i rodzaj represji:
Paweł Trzciński przed wojną był urzędnikiem skarbowym w Biłgoraju. Podczas okupacji zajmował się handlem, a w późniejszym okresie skupem skór. Siedziba skupu Trzcińskiego mieściła się w Biłgoraju przy ulicy 3 Maja, w drewnianym budynku. Pracownikami Trzcińskiego byli Żydzi, których uważał za specjalistów w branży. Trzcińscy byli nieświadomi, że w budynku skupu została przygotowana specjalna kryjówka, pomiędzy ścianami dwóch pomieszczeń. Ukrywały się w niej dwie rodziny żydowskie, m.in. rodzina Kandela, który wcześniej prosił Trzcińskich o przyjęcie na przechowanie swojego syna. Trzciński odmówił ze względu na związki z konspiracją (był żołnierzem AK), tajnym nauczaniem i nielegalnym słuchaniem radia w towarzystwie licznej grupy znajomych. Chorego na astmę Trzcińskiego okresowo wyręczała w obowiązkach żona. W bliżej nieznanych okolicznościach odkryła ona obecność Żydów w punkcie skupu. Kilkunastoletnia córka Trzcińskich Gabriela słyszała rozmowę rodziców, z której wynikało, że matka nosiła jedzenie ukrywającym się Żydom. Istnieją różne wersje wydarzeń, które miały tragiczne następstwa dla ukrywających się Żydów i dla właścicieli skupu. Według jednej z nich podczas wizyty w skupie gestapowiec usłyszał płacz dochodzący z kryjówki, natomiast według innej odkrycie kryjówki związane było z donosem złożonym przez osobę zainteresowaną przejęciem skupu. 17 lutego 1943 r. biłgorajskie gestapo aresztowało Trzcińskich. Szczęście dopisało ich córce, która zdołała się wymknąć z domu. Gestapowcy torturowali przez blisko dwa tygodnie głównie Wiesławę Trzcińską. Świadkowie zeznający w powojennym śledztwie prowadzonym przeciwko biłgorajskim gestapowcom koncentrowali się na okrucieństwie, z jakim torturowano Trzcińskich. Paweł i Wiesława Trzcińscy zostali rozstrzelani 2 marca 1943 r. Ich ciała pochowano na biłgorajskim cmentarzu.
Źródło: AIPN Lu, Ds. 4/73, Akta główne OKBZH w Lublinie w sprawie funkcjonowania gestapo w Biłgoraju, t. I
Bibliografia: Rejestr miejsc i faktów zbrodni popełnionych przez okupanta hitlerowskiego na ziemiach polskich w latach 1939–1945. Województwo zamojskie, Warszawa 1994, s. 18; Relacja Gabrieli Gorzandt [w:] Światła w ciemności. Sprawiedliwi wśród Narodów Świata. Relacje, Lublin 2008, s. 34–39; http://sprawiedliwi.org.pl/pl/family/393,rodzina-trzcinskich/; http://sprawiedliwi.tnn.pl/person_det.php?id=6.
Autor: Tomasz Osiński
