Jakubowska Walentyna, urodzona w 1888 r. w Popławach, w drobnoszlacheckiej rolniczej rodzinie Jakuba i Józefy Pietraszków, narodowość polska, wyznanie rzymskokatolickie, zawód: rolniczka, w okresie okupacji mieszkała w kolonii Popławy koło Brańska (powiat bielski).
Przyczyny, okoliczności i rodzaj represji:
Wraz z mężem Benedyktem i synem Janem ukrywała w swoim gospodarstwie dwóch chłopców narodowości żydowskiej (braci Dolińskich: jedenastoletniego Lejbko i trzynastoletniego Fiszko, synów rzeźnika Chaima). Ponadto w okresie istnienia getta w Brańsku Walentyna dostarczała żywność Żydom (m.in.: Moszce i Lejbce Kamieniom, Perli Pencherz, Berkowi Fijołkowi, Herszkowi i Dawidowi Mejerom oraz nieznanym z imienia braciom, synom Arona). Prawdopodobnie Lejbko i Fiszko Dolińscy, opuszczając kryjówkę, natknęli się na nieznane osoby, na skutek czego miejsce ich schronienia zostało zdemaskowane. 11 kwietnia10 1943 r. żandarmi niemieccy z posterunku w Brańsku przeprowadzili rewizję gospodarstwa Jakubowskich. Przebywała tam wówczas tylko 55-letnia Walentyna Jakubowska oraz bracia Dolińscy ukryci w stodole. Znalezieni Żydzi zostali zastrzeleni, zabito także Walentynę Jakubowską. Niemcy zakazali urządzania pogrzebu Jakubowskiej, dlatego pochowano ją na kolonii przy krzyżu. Szczątki Dolińskich, spoczywające w odrębnej mogile, po wojnie zostały ekshumowane przez Żydów.
Źródło: AIPN Bi, 1/1031, Pomoc Żydom, k. 36–87, 473–474; AIPN Bi, 1/1152, Szmurły, gm. Brańsk – pomoc Żydom, k.2; AIPN Bi, 1/1943, Ankietyzacja – powiat Bielsk Podlaski, k.189; AIPN Bi, 1/1032, Kolonia Popławy, gm. Brańsk [Pomoc Żydom]; AIPN Bi, S 61/09/Zn, Akta w sprawie zbrodni nazistowskich popełnionych w latach 1941–1944 w Brańsku i innych miejscowościach powiatu Bielsk Podlaski, woj. podlaskie przez funkcjonariuszy III Rzeszy Niemieckiej, zbrodni zabójstw osób z ludności cywilnej z art. 1 pkt 1 Dekretu z dn. 31.08.1944, k. 8, 24–39; Yad Vashem, M11/B 329, Zeznanie Mejsze Kamienia, s. 3.
Bibliografia: Monkiewicz W., Za cenę życia. O ratowaniu Żydów w Białostockiem w okresie okupacji niemieckiej [w:] Białostoccy Żydzi, red. A. Dobroński, W. Monkiewicz, t. 2, Białystok 1997; Monkiewicz W., Kowalczyk J., Pomoc Żydom w regionie białostockim podczas II wojny światowej, „Studia Podlaskie” 1989, t. 2; Romaniuk Z., Brańsk i okolice w latach 1939–1953. Reminiscencje zdarzeń [w:] Ziemia Brańska 1939–1953, t. VI, oprac. Z. Romaniuk, Brańsk 1995; Romaniuk Z., Poles from Brańsk and its environs who help Jews during World War II [w:] The story of two Shtetls Brańsk and Ejszyszki. An overview of Polish-Jewish relations in Northeastern Poland during World War II, Toronto-Chicago 1998; Those who helped. Polish rescuers of Jews during the Holocaust, cz. 3, Warszawa 1997.
Autorzy: Magdalena Dzienis-Todorczuk, Zbigniew Romaniuk
10 W relacjach podaje się datę 12 kwietnia (poniedziałek), a w niektórych publikacjach pojawia się 12 czerwca (sobota). Natomiast w najwcześniejszych zapisanych danych z 1947 r. Mejsze Kamień wskazał, że do zdarzenia doszło w niedzielę. Jest to zgodne z innymi relacjami w kontekście nieobecności w tym czasie w obejściu męża Walentyny, Benedykta i syna Jana, którzy byli w kościele. Wobec tego, że święta wielkanocne 1943 r. były 25–26 kwietnia, pójście do kościoła z kol. Popławy w inny dzień tygodnia jak w niedzielę, jest mało prawdopodobne. Niedziela wypadała zaś na 11 kwietnia. Zapewne 12 kwietnia odbył się pogrzeb Walentyny, pod krzyżem na kolonii. Pomyłka z datą 12 czerwca jest zapewne skutkiem przypadkowego przestawienia cyfry rzymskiej z IV na VI.
