Patroński Wojciech, urodzony 20 marca 1892 r., syn Antoniego i Katarzyny, narodowość polska, wyznanie rzymskokatolickie, żona Stefania z domu Pałys, zawód: rolnik, zamieszkały w okresie okupacji w Szklarach (powiat rzeszowski).
Patrońska Stefania z domu Pałys, urodzona 5 października 1915 r., córka Jakuba i Zofii, mąż Wojciech, zamieszkała w okresie okupacji w Szklarach (powiat rzeszowski).
Przyczyny, okoliczności i rodzaj represji:
Od 1940 r. udzielali schronienia Aleksandrowi Metzowi, narodowości żydowskiej. W lecie 1942 r. przyjęli pod swój dach kolejne osoby narodowości żydowskiej (dwie nieznane z nazwiska kobiety oraz trzyosobową rodzinę żydowską z Kańczugi). Wówczas Aleksander Metz przeniósł się do Zofii i Waleriana Bombów, krewnych Wojciecha Patrońskiego, także zamieszkałych w Szklarach. Ukrywające się kobiety wkrótce także opuściły dom Patrońskich i przeniosły się do innej kryjówki. U Patrońskich pozostała wspomniana trzyosobowa rodzina żydowska, która przebywała w ich domu sześć tygodni. Około 15 września 1942 r. żandarm niemiecki wraz z policjantami granatowymi (Maciaszkiem, Watrachem, Szpaltensztajnem, Ptaszewskim) dokonali rewizji w domu Patrońskich, w rezultacie której żandarm niemiecki zastrzelił ukrywających się Żydów na podwórzu gospodarstwa. Patrońskich pozostawiono przy życiu. Wieczorem tego samego dnia lub 16 września 1942 r. po raz kolejny do zabudowań Patrońskich przyjechał Niemiec (nieznana formacja) z policjantem granatowym (Podolakiem). Wojciech Patroński został przez nich przesłuchany, a następnie rozstrzelany w swoim domu. Stefania Patrońska została wywieziona na roboty do Niemiec. Wojciech Patroński został uhonorowany tytułem Sprawiedliwego wśród Narodów Świata 5 lipca 2004 r. 9 lutego 2010 r. Wojciech Patroński został uhonorowany przez Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego Krzyżem Komandorskim Orderu odrodzenia Polski.
Źródło: AAN, Komitet Dla Upamiętnienia Polaków Ratujących Żydów, sygn. 460, Relacja Michała Kryczko; ibidem, sygn. 600, Relacja Ireny Kozickiej; AFL, B 162, sygn. 8734, k. 1–64; AIPN Rz, OKŚZpNP w Rzeszowie, S 71/02/Zn, Akta śledztwa w sprawie zamordowania w Szklarach Wojciecha Patrońskiego i ukrywanych przez niego Żydów. Relacja Stanisława Patrońskiego; Yad Vashem, Departament Sprawiedliwych wśród Narodów Świata, sygn. 10297 [Protokół przesłuchania świadka Andrzeja Gwizdała przed OKBZH w Rzeszowie 27.08.1970 r.; Protokół przesłuchania świadka Stanisława Patrońskiego przed OKŚZpNP w Rzeszowie 8.01.2003 r.; Protokół przesłuchania świadka Edwarda Patrońskiego przed OKBZH w Rzeszowie 4.05.1971 r.; Protokół przesłuchania świadka Romana Listkiewicza przed OKBZH w Rzeszowie 2.06.1971 r.; Protokół przesłuchana świadka Zofii Kądziołki przed OKBZH w Rzeszowie 27.08.1970 r.; Odpis zupełny aktu zgonu, Urząd Stanu Cywilnego w Hyżnem].
Bibliografia: Bartoszewski W., Lewinówna Z., Ten jest z Ojczyzny mojej: Wspomnienia z lat 1939–1945, Kraków 1969, s. 834, 837; Bida T., Assistance to Jewish Population in South-Eastern Poland, s. 4; Bielawski W., Zbrodnie na Polakach dokonane przez hitlerowców za pomoc udzielaną Żydom, GKBZH, Warszawa 1987, s. 59 (555); Bielawski W., Pilichowski C., Zbrodnie dokonane na Polakach przez hitlerowców za pomoc udzieloną Żydom, Warszawa 1981, GKBZH, IV 416; Datner S., Las sprawiedliwych, Warszawa 1968, s. 92, 114; Wroński S., Zwolak M., Polacy–Żydzi 1939–1945, Warszawa 1971, s. 413.
Autor: Elżbieta Rączy
